اولویت‌بندی نقش عوامل مؤثر روانشناسی در بازنمایی ذهنی بر توجیه رفتار و فرایند تصمیم‌گیری حسابداران مدیریت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه حسابداری، واحد خمین، دانشگاه آزاد اسلامی، خمین، ایران

2 دانشیار گروه حسابداری، واحد دماوند، دانشگاه آزاد اسلامی، دماوند، ایران

3 استادیار گروه حسابداری، واحد خمین، دانشگاه آزاد اسلامی، خمین، ایران

4 استادیار گروه روانشناسی، واحد بهشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بهشهر، ایران

چکیده

هدف این پژوهش اولویت‌بندی نقش عوامل مؤثر روانشناسی در بازنمایی ذهنی بر توجیه رفتار و فرایند تصمیم‌گیری حسابداران مدیریت است. پژوهش از منظر جهت‌گیری در حوزه پژوهش‌های کاربردی قرار دارد و از نظر فلسفه پژوهش، روش پژوهش از نوع آمیخته است. در بخش کیفی پژوهش، بر اساس رویکرد تحلیل محتوا به شناسایی عوامل مؤثر روانشناسی بر توجیه رفتار و فرایند تصمیم‌گیری حسابداران در سال 1403 شد و پس از کدکذاری و طبقه‌بندی نظریه‌های شناسایی‌شده، الگوی موردنظر شامل 4 نظریه روانشناسی اصلی و 39 نظریه فرعی مرتبط به آنها ارائه شد. در بخش کمی نیز به با نظرسنجی از 10 نفر از خبرگان حوزه حسابداری مدیریت به شیوه دلفی فازی و همچنین با استفاده از پرسشنامه مقایسات زوجی و تحلیل سلسله مراتبی، اولویت‌بندی عوامل روانشناسی مؤثر در بازنمایی ذهنی مشخص شد. نتایج اولویت‌بندی نشان داد که به ترتیب عوامل روانشناسی انگیزشی، اجتماعی، شخصیتی و شناختی دارای بیشترین اولویت هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Prioritizing the Role of Effective Psychological Factors in Mental Representation on the Justification of Behavior and the Decision-Making Process of Management Accountants

نویسندگان [English]

  • mehdi moazeni 1
  • mohamadhamed khanmohamadi 2
  • Azar Moslemi 3
  • tahereh Mahmoudian Dastanaee 4
1 PhD student, Accounting Department, Khomein Branch, Islamic Azad University, Khomein, Iran
2 Associate Professor, Accounting Department, Damavand Branch, Islamic Azad University, Damavand, Iran
3 Assistant Professor, Accounting Department, Khomein Branch, Islamic Azad University, Khomein, Iran
4 Assistant Professor, Department of Psychology, Behshahr Branch, Islamic Azad University, Behshahr, Iran
چکیده [English]

This study explores the role of psychological factors in shaping the mental frameworks that influence the behavior and decision-making of management accountants. Grounded in contingency theory and psychological perspectives, it emphasizes that accounting decisions are influenced by both external and internal psychological characteristics such as motivation, cognition, personality, and social context. Despite growing interest in behavioral aspects of management accounting, prior research is fragmented, often focusing on specific psychological theories. To address this gap, a systematic review and content analysis were conducted to identify key psychological theories relevant to management accountants’ behavior. The research employed a mixed-method approach. The qualitative phase involved identifying 39 sub-theories grouped into four main dimensions—motivational, social, personality, and cognitive—which formed the basis of a conceptual model. In the quantitative phase, using the fuzzy Delphi technique and paired comparison questionnaires with 10 management accounting experts, psychological factors were prioritized. Results indicated that motivational and social factors, particularly goal setting, social comparison, and cognitive dissonance, have the greatest influence on mental frameworks and behavioral justification. The findings highlight the critical role of psychological factors in shaping how accountants process information and make decisions, suggesting that behavioral insights can enhance the quality of judgments, corporate decision-making, and ultimately, competitive advantage. This study underscores the importance of integrating psychological dimensions into management accounting research and practice, offering a behavioral lens for improving performance and decision-making in organizations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Psychological factors
  • mental frameworks
  • behavioral justification
  • decision-making
  • management accounting

مراجع

امیدی، ندا؛ محمداسمعیلی، ندا و قلی پور، آرین. (1400). بررسی تأثیر مقایسه اجتماعی و امتیاز ارزیابی عملکرد بر بازخورپذیری کارکنان با میانجیگری ادراک عدالت در بخش دولتی، نشریه مدیریت دولتی، 13 (2)، 309-328
ایمان، محمدتقی و نوشادی، محمودرضا. (1390). تحلیل محتوای کیفی، نشریه پژوهش، 3 (2)، 15-44
پارسایی، منا و ملانظری، مهناز. (1398). نقش حسابداری ذهنی در تصمیمات بودجه‌بندی سرمایه‌ای، حسابداری مدیریت، 12 (41)، 1-18
جاویدی، کاظم؛ رؤیایی، رمضانعلی؛ طالب نیا، قدرت اله و بنی مهد، بهمن. (1398). بررسی تأثیر فاصله روانی (روانشناختی) بر قضاوت و تصمیم‌گیری در حسابداری، حسابداری مدیریت، 12 (40)، 81-95
حاجیها، زهره و تقی زاده، زهرا. (1395). بررسی رابطه فرهنگ سازمانی و میزان اعمال روش‌های حسابداری مدیریت در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران، مدیریت فرهنگ سازمانی، 14 (4)، 1067-1089
خواستار، حمزه. (1388). روشی برای محاسبه‌ی پایایی مرحله‌ی کدگذاری در مصاحبه‌های پژوهشی، روش شناسی علوم انسانی، 15 (58)، 161-174
رحیم سلمانی، آرزو (1391) مروری بر روش تحلیل محتوا، آینه پژوهش، 23، 30-40
رهنمای رودپشتی، فریدون و رستمی مازویی، نعمت. (1394). مروری بر تئوری‌های روانشناسی در تحقیقات حسابداری مدیریت، حسابداری مدیریت، 8 (21)، 1-19
رهنمای رودپشتی، فریدون؛ خردیار، سینا و ایمنی، محسن. (1395). ریشه تاریخی جریان پژوهش‌ها در حسابداری مدیریت رفتاری (تئوری‌ها و روش‌های پژوهش)، حسابداری ارزشی و رفتاری، 1 (1)، 25-52
طالبی دهکردی، بهاره و غفوری نژاد، عبدالله. (1399). تبیین به‌کارگیری استراتژی‌های نوآور در سیستم حسابداری مدیریت از منظر تئوری ناهماهنگی شناختی، حسابداری مدیریت، 13 (46)، 137-156
محمدی، سجاد؛ صالحی، اله کرم و کوه بر، محمدامین. (1401). طراحی مدل سبک‌های شناختی حسابرسان و ارزیابی محورهای شناسایی‌شده در حرفه حسابرسی، پیشرفت‌های حسابداری، 14(2)، 258-315
منتی، وحید و ساسانیان، امیرحسین. (1401). مهارت‌ها، تأثیرگذاری و کارآمدی حسابداران مدیریت، پیشرفت‌های حسابداری، 14 (1)، 311-343.
پیشرفت‌های حسابداری
دوره 16، شماره 2
اسفند 1403
صفحه 285-336

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 18 اردیبهشت 1403
  • تاریخ بازنگری: 01 بهمن 1403
  • تاریخ پذیرش: 09 بهمن 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار